Obecne tempo życia, postęp cywilizacyjny i obciążenia które na siebie nakładamy powodują, że często funkcjonujemy w bardzo dużym stresie, którego efektem może być wystąpienie różnych dolegliwości, dysfunkcji i chorób w naszym organizmie.
STRES
Reakcja stresowa naszego organizmu to ciąg zmian wywołanych określonym bodźcem. Bodziec odebrany jest najpierw przez nasze zmysły – wzrok, słuch i dotyk, a następnie drogami czuciowymi informacje przesłane są do mózgu, gdzie w korze nowej dochodzi do interpretacji poznawczej (co to jest i co dla mnie znaczy), a w układzie limbicznym do interpretacji emocjonalnej otrzymanych informacji. Jeśli nasz mózg uzna to co się dzieje za zagrożenie (stres) nastąpi automatyczne, niezależne od naszej woli, uruchomienie całego ciągu reakcji, w których uczestniczyć będą układ nerwowy i hormonalny.
Wyróżniamy 3 psychosomatyczne osie stresu:
- nerwową,
- neurohormonalną,
- wewnątrzwydzielniczą.
Oś nerwowa
Osią, która działa błyskawicznie jest oś nerwowa. Dochodzi do pobudzenia autonomicznego układu nerwowego. Autonomiczny układ nerwowy (AUN) unerwia organy wewnętrzne, dzieli się na część współczulną i przywspółczulną, które działają naprzemiennie.
W sytuacji stresowej dochodzi do pobudzenia części współczulnej AUN co powoduje:
- rozszerzenie źrenic,
- przyspieszenie akcji serca,
- rozszerzenie naczyń krwionośnych w mięśniach szkieletowych,
- pobudzenie gruczołów potowych,
- hamowanie perystaltyki jelit i żołądka,
- w wątrobie – rozkład glikogenu i uwolnienie glukozy.
Oś neurohormonalna
Druga oś, która jest uruchamiana i powoduje bardziej długotrwałe zmiany to oś neurohormonalna. Przy udziale adrenaliny i noradrenaliny (zwanymi niekiedy hormonami stresu):
- zwiększa napięcie mięśni,
- powoduje wzrost ciśnienia tętniczego,
- wzrost pojemności minutowej serca.
Dzięki tej osi wzrasta również ilość trójglicerydów, wolnych kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Zmiany te służą zmobilizowaniu organizmu do reakcji „walki lub ucieczki”.
Oś wewnątrzwydzielnicza
Gdy sytuacja stresowa trwa nadal, do akcji wkracza trzecia oś – wewnątrzwydzielnicza. Tutaj podwzgórze pobudza drogą hormonalną przysadkę mózgową, a ta z kolei pobudza korę nadnerczy do wydzielania m.in. kortyzolu, czego efektem jest:
- wzrost ilości wytwarzanej glukozy,
- wzrost ilości wolnych kwasów tłuszczowych,
- hamowanie funkcji immunologicznej.
Długotrwałe utrzymywanie się reakcji stresowej lub duża intensywność bodźca stresowego może doprowadzić do wystąpienia wielu dysfunkcji i zaburzeń m.in.:
- chorób sercowo-naczyniowych (tj. zawał serca, nadciśnienie, choroba wieńcowa),
- zaburzenia układu trawiennego spowodowanego nadmiernym wydzielaniem soku żołądkowego,
- dolegliwości mięśniowo-szkieletowych – stres powoduje wzrost napięcia mięśni poprzecznie -prążkowanych, a gdy skurcz utrzymuje się długo zmniejsza się do niego dopływ krwi i jednocześnie wzrasta ilość produktów przemiany materii, a z powodu zaburzonego drenażu żylnego dochodzi do odkładania produktów przemiany materii,
- zmniejszenia odporności immunologicznej.
KORTYZOL
Jedną z reakcji organizmu na bodziec stresowy jest wzrost wydzielania kortyzolu w korze nadnerczy. Kortyzol działa na niemal wszystkie tkanki organizmu, a długotrwały stres, a w konsekwencji przewlekły nadmiar kortyzolu jest szkodliwy dla narządu ruchu.
Kortyzol mobilizuje organizm do działania zapewniając mięśniom dużą ilość glukozy i wapnia, które są niezbędne, aby mięśnie były w gotowości. Niestety organizm w sytuacji stresowej pozyskuje wapń i glukozę w przebiegu mechanizmu, który nie jest bezpieczny szczególnie dla narządu ruchu.
Aby pozyskać glukozę musi dojść między innymi do rozpadu białek pochodzących z mięśni. Proces rozkładu białek mięśniowych skutkuje ubytkami tkanki mięśniowej, a w konsekwencji osłabieniem siły mięśniowej. Ubytki tkanki mięśniowej mogą powodować upośledzenie czynności poszczególnych mięśni, w efekcie nie tylko dochodzi do zaburzenia funkcji, ale również do zaniku prawidłowych wzorców ruchowych i patologii całej motoryki.
W celu zwiększenia pobudliwości mięśni kortyzol uwalnia wapń z kości. Wapń jest bardzo istotnym składnikiem tkanki kostnej, który odpowiada za gęstość mineralną kości co przekłada się na ich twardość i wytrzymałość. Uwalnianie wapnia z kości aby dostarczyć go mięśniom prowadzi do demineralizacji a w konsekwencji ubytków kostnych. Gęstość mineralna kości ulega redukcji co może być przyczyną podatności na złamania i pęknięcia. Zmniejszenie gęstości kości w połączeniu z dysbalansem mięśniowym prowadzi do zaburzenia funkcjonalności całego układu mięśniowo-szkieletowego.
Kortyzol zatrzymuje jony sodu w organizmie. Kationy te odpowiadają za ciśnienie osmotyczne, utrzymanie potencjału czynnościowego błon komórkowych oraz przewodzenie impulsów nerwowych w synapsach m.in. nerwowo-mięśniowych. W przypadku nadmiaru sodu może dojść do nadmiernego pobudzenia nerwów, a w konsekwencji mięśni w wyniku zachwiania równowagi sodowo-potasowej. Nadmiar sodu powoduje odwodnienie, jak również wzrost wydalania wapnia z moczem, dlatego uwalnianie wapnia z kości jest jeszcze bardziej intensywne, żeby zachować jego prawidłowy poziom.
Tekst Anna Zajączkowska-Drożdż (osteopata, fizjoterapeuta)
Artykuł pochodzi z nr 6 MAGAZYN FIZJOMED , wyd. Fundacja FIZJOMED
