Masz wrażenie, że twój ból nie znika pomimo prób wielu terapii? To może być związane z punktami spustowymi – obszarami w naszych mięśniach, które często pozostają niezauważone, a jednocześnie potrafią wywołać nieznośny dyskomfort. Przyjrzymy się, czym są punkty spustowe, jakie mogą wpływać na twoje zdrowie i w jaki sposób sobie z nimi poradzić.
Trigger point – sieć powiązań
Większość punktów spustowych zlokalizowanych w ciele człowieka na przełomie lat 50 i 60, odkryli dr Janet Travell – ówczesna pionierka lekarka – kardiolog, pracowniczka naukowa oraz dr David G. Simon. W latach w latach 1980/90 wspólnie opublikowali II tomy książki „Myofascial Pain and Dysfunction: The
Trigger Point Manual”(1). Książka uznawana jest za najbardziej dokładną publikację poświęconą napięciu mięśniowo-powięziowemu, która poparta jest klinicznymi doświadczeniami, badaniami i naukowymi dowodami. Publikacje Travell oraz Simona stały się inspiracją dla wielu badaczy na całym świecie do odkrywania ludzkiego ciała, by dojść do przekonania, że wszystko jest ze sobą powiązane i od siebie zależne.
Czym jest punkt spustowy?
Punkt spustowy (ang. trigger point) to wrażliwe miejsce w obrębie hipertroficznych pasm mięśnia szkieletowego lub powięzi mięśniowej. Punkt spustowy powoduje ból, który odczuwalny jest pod wpływem ucisku. Wraz z długotrwałym trwaniem może przemienić się w promieniujący ból, wywoływać reakcje wegetatywne a także innego rodzaju objawy – nierzadko (znacznie) oddalone od miejsca drażnienia.
Gdzie występują punkty spustowe?
Do najczęstszych miejsc, w których umiejscowione są punkty spustowe zalicza się: głowę, szyję, kark, plecy (odcinek szyjny, piersiowy, lędźwiowy), łydki, pośladki, pachwiny.
Punkty spustowe na głowie zlokalizowane są na skroniach. Często odpowiedzialne są za bóle w obrębie głowy (napięciowy ból głowy, migreny), zdarza się również, że powoduje ból, nadwrażliwość zębów, katar, ból w okolicach zatok.
Zobacz film: Ból głowy – czy to na pewno migrena? https://youtu.be/oTIiTqXgjlA
Punkty spustowe na szyi, najczęściej znajdują się w okolicy żuchwy i w mięśniu mostkowo-obojczykowo-sutkowym. Mogą wywoływać miejscowy ból i sztywność karku. Z kolei umiejscowione na karku – mogą powodować miejscowy ból, promieniujący do głowy, skroni i oczu. „Najczęściej dysfunkcja ta pojawia się u osób spędzających długie godziny w pozycji siedzącej, pracujących przy komputerze czy w niewłaściwej pozycji na innych urządzeniach mobilnych” – wspomina Wojciech Przybyłowicz, osteopata.
W kończynach dolnych punkty spustowe zlokalizowane są między innymi na łydkach. Dysfunkcja w tym obszarze, może wywoływać takie dolegliwości jak rwa kulszowa (zobacz nasz film „Rwa kulszowa czy zawsze od kręgosłupa?”), oddziaływać na ścięgno Achillesa oraz staw skokowy. W pośladkach z kolei, punkty spustowe odpowiedzialne są za ból o charakterze miejscowym i spontanicznym, który pojawia się podczas czynności angażujących odcinek krzyżowo-lędźwiowy kręgosłupa np.: przy schylaniu.
Punkty spustowe – rodzaje i diagnostyka
W zależności od stanu aktywności, punkty spustowe możemy podzielić na aktywne – wywołujące ból w spoczynku jak i podczas aktywności mięśniowej oraz utajone tzw. ukryte – wywołujące ból tylko przy palpacji (dotyku).
Aktywne punkty spustowe często powodują dyskomfort w codziennym funkcjonowaniu. Jeżeli ból odczuwany jest w stanie spoczynku, przykładowo na plecach – leżenie na wznak, czy na brzuchu może być niemożliwe, gdyż stale będziemy czuć nieprzyjemny ucisk. Dotyk miejsca (palpacja) może również spowodować rozprzestrzenienie się (tzw. rozlanie) bólu na pobliski obszar punktów spustowych. Drugi rodzaj punktów spustowych – ukryte, dają nam o sobie znać w momencie, gdy ich dotykamy.
Jak znaleźć punkt spustowy
W jaki sposób rozpoznać czy odczuwalny ból jest charakterystyczny dla punktów spustowych? Do najczęstszych objawów zaliczamy:
– ograniczoną bierną i/lub czynną ruchomość mięśnia,
– wyczuwalne zgrubienie,
– osłabienie mięśnia,
– promieniujący ból o charakterystycznym dla danego mięśnia wzorcu,
– lokalną reakcja skurczową.
Czynniki wyzwalające punkty spustowe
Istnieje wiele powodów zarówno bezpośrednich jak i pośrednich, które powodują aktywację punktów spustowych (2).
Przykładowe bezpośrednie czynniki aktywujące punkty spustowe
- Przeciążenie mięśni. Jednym z głównych czynników wyzwalających punkty spustowe jest przeciążenie mięśni. Długotrwałe lub niewłaściwe obciążenie mięśni, często związane z powtarzającymi się ruchami lub nadmiernym wysiłkiem, może prowadzić do powstania punktów spustowych.
- Stres może mieć wpływ na napięcie mięśniowe, co z kolei może przyczynić się do aktywacji punktów spustowych. Ludzie często odczuwają napięcie w okolicach szyi, ramion i pleców w odpowiedzi na stres, co może prowadzić do powstania punktów spustowych w tych obszarach.
- Urazy, mikrourazy układu ruchu, uszkodzenia tkanek miękkich mogą spowodować, że mięśnie staną się bardziej podatne na powstanie punktów spustowych.
- Nieprawidłowa postawa: Długotrwała nieprawidłowa postawa, na przykład siedzenie przy biurku przez długi czas bez odpowiedniego podparcia pleców, może prowadzić do napięcia mięśni i aktywacji punktów spustowych.
- Nadmierne napięcie emocjonalne: Silne emocje, zwłaszcza te związane z niepokojem lub lękiem, mogą wpływać na napięcie mięśniowe i przyczyniać się do powstawania punktów spustowych.
- Zimne warunki: Narażenie na zimno bez odpowiedniego ogrzewania mięśni może spowodować skurcze i napięcia mięśni, co z kolei może prowadzić do punktów spustowych.
Do pośrednich czynników zaliczamy zablokowanie segmentu kręgosłupa, zapalenia stawów czy choroby narządów wewnętrznych.
Czynniki podtrzymujące aktywność punktów:
– obciążenia mechaniczne
– czynniki psychologiczne
– niedobór substancji odżywczych
– niedoczynność tarczycy
Techniki pracy z punktami spustowymi
Ból spowodowany punktami spustowymi może stać się prawdziwym utrapieniem w naszym życiu. Istnieją jednak skuteczne metody radzenia sobie z dyskomfortem, które wywołują i przynoszeniem ulgi. Poniżej opisujemy kilka przykładów metod, często wykorzystywanych przez osteopatów oraz fizjoterapeutów:
- rozluźnianie mięśniowo-powięziowe,
- relaksację poizometryczną,
- techniki energetyzacji mięśni,
- kinesiology taping czyli forma wsparcia terapii mięśniowo-powięziowych bazująca na łańcuchach powięziowych, która wykorzystuje naturalne procesy samoleczenia,
- kompresję niedokrwienną (tzw. trigger point pressure release),
- ćwiczenia rozciągające,
- suche igłowanie.
Chcesz dowiedzieć się w jaki sposób pracuje osteopata i na czym polegają wykorzystywane przez niego techniki? Zobacz cykl filmów przygotowanych przez Wojciecha Przybyłowicza – osteopatę .
Warto zaznaczyć, że zarówno osteopaci jak i fizjoterapeuci często stosują różne techniki, dostosowując terapię do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Punkty Spustowe: Profilaktyka i Skuteczne Działanie
Dolegliwości spowodowane punktami spustowymi mogą być przyczyną pogorszenia jakości żyucia, znacznego dyskomfortu. Podkreślamy, że profilaktyka jest kluczowym aspektem w minimalizowaniu dolegliwości ze strony punktów spustowych. W momencie pojawienia się objawów bólowych, napięcia mięśniowego lub innych objawów sugerujących aktywację punktów spustowych warto skonsultować się z terapeutą. Na późniejszym etapie, można samodzielnie wykonywać automasaże, delikatnie uciskać bolące miejsce, świadomie się zrelaksować, by ograniczać zewnętrzne bodźce.
Zdrowe mięśnie to klucz do zdrowego i aktywnego życia, dlatego nie bagatelizuj objawów i dbaj o swoje ciało.
Artykuł konsultował Wojciech Przybyłowicz – osteopata
Specjaliści naszego centrum pracujący z dolegliwościami ze strony punktów spustowych
- Paweł Ostafin – fizjoterapeuta
- Katarzyna Proficz – osteopata, fizjoterapeuta stomatologiczny
- Karolina Wojtanowska – fizjoterapeuta
- Anna Zajączkowska-Drożdż – osteopata
- Simons DG, Travell JG, Simons LS. Myofascial Pain and Dysfunction: The
Trigger Point Manual. Vol. 1. 2. ed. Williams & Wilkins, Baltimore 1999 - Rachlin ES. Trigger points. In: Rachlin ES, ed. Myofascial pain and fibromyalgia: trigger point management. St. Louis: Mosby, 1994:145–57
