„Noworodki urodzone przedwcześnie są zagrożone dysharmonią rozwojową, dlatego ich rozwój powinien być nadzorowany do wieku szkolnego.” (prof.dr hab.med. Ewa Helwich).
Kim jest wcześniak?
Wcześniaki to według WHO dzieci urodzone po 22 tygodniu ciąży i przed ukończeniem 37 tygodnia. Ze względu na czas porodu przedwczesnego wyróżnia się 3 grupy dzieci urodzonych przedwcześnie. Tym samym mamy wcześniaki ekstremalnie skrajne – urodzone pomiędzy 22 a 28 tygodniem ciąży, wcześniaki skrajne, które przyszły na świat między 28 i 32 tygodniem ciąży i średnie, których pobyt w łonie mamy zakończył się między 32 a 37 tygodniem ciąży. Należy pamiętać, że wcześniak wcześniakowi nie jest równy i w podejściu terapeutycznym ważne jest indywidualne i skoncentrowane na danym przypadku podejście.
Przedwczesny poród – niezależnie od czasu przyjścia na świat – naraża dzieci na występowanie dysharmonii rozwoju oraz deficytów w rozwoju sensomotorycznym, a także w rozwoju funkcji poznawczych. Wpływa na to nie tylko sam poród i wszystko co się z tym wiąże czyli zamieszanie, stres mamy, ale i samo skrócenie okresu przebywania w bezpiecznym środowisku mamy.
Przeczytaj artykuł: „Wcześniak – czyli każdy tydzień na wagę złota” – https://fizjomed.com.pl/wczesniak-czyli-kazdy-tydzien-na-wage-zlota/
Zanim wcześniak jest wcześniakiem
Przedwczesny poród powoduje, iż bazowe układy zmysłowe czyli dotyk, przedsionek oraz propriocepcja rozwijają się i dojrzewają w warunkach niefizjologicznych. Jak pisze Lise Eliot „Doświadczenia prenatalne są z pewnością ważne, ale gdyby trzeba było wymienić tylko jedną cechę, która najlepiej charakteryzuje życie w łonie matki, to byłby nią względny brak bodźców.” Ochrona błon płodowych oraz przebywanie w wodach płodowych pozwala dziecku na stopniowy rozwój struktur zmysłowo- ruchowych.
Delikatne kołysanie podczas ruchu mamy daje dziecku możliwość doznawania bodźców przedsionkowych i już w okresie płodowym maluch ćwiczy sobie umiejętności równoważne stanowiące bazę do rozwijania prawidłowych czynności motorycznych takich jak raczkowanie, siadanie, chodzenie czy bieganie.
Pierwsze dni wcześniaka, a dalszy rozwój
Mocne ściśnięcie w brzuchu mamy, ograniczona przestrzeń stwarzają maluchowi dobre warunki do rozwijania czucia ciała, tworzenia bazy do somatognozji czyli budowania świadomości ciała.
Dziecko ruszając się w brzuchu mamy napotyka na opór jej ścian brzucha i w ten sposób czuje swoje ciało, doświadcza go w ruchu. Kuląc się i rozprostowując doznaje swojego ciała, uczy się jak ono działa. W ściśnięciu dotyka także powierzchniowo swoich części ciała, rejestrując różne obszary.
Małe dłonie dotykają a to nogi, główki, a to sznura pępowinowego dostarczając sobie w ten sposób wrażeń dotykowych ale w sposób delikatny, bo przecież to wszystko dzieje się w środowisku wodnym, w którym ruch jest łagodniejszy, spowolniony więc i te doznania z układów dotykowego czy przedsionkowego są przekazywane płynnie, harmonijnie. Dodatkowo wody płodowe powodują, iż wyciszane są dźwięki i hałasy pochodzące z zewnątrz. Dziecko słyszy je przytłumione, łagodne. Rozwija się słuchając rytmicznego uderzenia serca mamy. Nie dochodzą do niego nagłe, ostre bodźce dźwiękowe i świetlne. Przebywa w ciepłej, ciemnej przestrzeni brzucha mamy i delikatnie doznaje wrażeń budując sobie świadomość swojego ciała, siebie.
Zobacz film: 5 spojrzeń na wcześniaka
Najczęstsze trudności wcześniaków
W efekcie wcześniaki doznają trudności w regulacji podstawowych czynności życiowych: snu, pobierania pokarmu, samo uspokajania się, budowania pewnej rutyny i przewidywalności funkcjonowania (stałe pory karmienia, spania, aktywności itd.).
Mogą być nadwrażliwe zmysłowo, szczególnie w sferze dotykowej czy słuchowej albo odwrotnie – mieć zniesione reakcje na bodźce i sprawiać wrażenie jakby ich zupełnie nie rejestrowały. Będą miały kłopot z prawidłowymi mechanizmami równoważnymi leżącymi u podstaw rozwoju ruchowego.
W konsekwencji w wieku późniejszym duża grupa byłych wcześniaków będzie z opóźnieniem osiągać kolejne umiejętności ruchowe, może mieć kłopoty z uwagą, koncentracją, koordynacją co z kolei jest przyczyną trudności w nabywaniu umiejętności szkolnych takich jak pisanie czytanie czy liczenie.
Kiedy udać się z wcześniakiem do terapeuty SI?
Biorąc pod uwagę wielość aspektów rozwojowych i czynników zakłócających, mówimy o procesach integracji sensorycznej u wcześniaków w kontekście konsekwencji krótko i długofalowych.
Terapeuta integracji sensorycznej może pomóc na każdym etapie rozwoju:
- po wyjściu ze szpitala w celu organizacji sprzyjającego sensorycznie środowiska,
- we wczesnym okresie poprzez organizowanie doświadczeń ruchowo-zmysłowych w oparciu o aktualne, specyficzne potrzeby rozwojowe dziecka,
- w wieku przedszkolnym może pomóc w dalszym rozwoju praksji oraz tworzeniu warunków sprzyjających rozwojowi koordynacji zmysłowo-ruchowej, rozwijaniu uwagi i koncentracji, a także pomagać w rozwijaniu równowagi emocjonalno-społecznej.
Jako terapeuta obserwuję, że każdy wcześniak jest inny i każdy niesie odmienny mały bagaż doświadczeń. Dlatego tak ważne jest odpowiednie podejście do jego indywidualnej historii, obserwacja, podążanie za dzieckiem, dobieranie odpowiednich środków, konsultowanie z różnymi specjalistami oraz współpraca z rodziną dziecka. Dzięki temu efekty terapeutyczne będą widoczne, a dziecko będzie mogło wyrównywać trudności rozwojowe.
Artykuł przygotowała:
