Według danych OECD Health Statistics 2019 w Polsce w 2017 roku 39,3% porodów zakończyło się cięciem cesarskim. Blizna, która powstaje w wyniku tej operacji położniczo-ginekologicznej wymaga szczególnej uwagi.
Dlaczego? Podczas cięcia cesarskiego przecięta zostaje skóra, tkanka podskórna, powięź oraz macica na długości 10-15 cm. Mięśnie brzucha są natomiast rozsuwane z częściowym przerwaniem tkanek pomiędzy nimi. Można sobie zatem wyobrazić, że widoczna blizna skórna to nie wszystko.
Gojenie blizny
Następstwa gojącej się blizny to nie tylko kwestie estetyczne, ale również funkcjonalne. Praktyka w gabinecie pokazuje, że najczęstsze problemy jakie powoduje nieprawidłowo gojąca się lub nie mobilizowana blizna to ból i ciągnięcie w okolicy cięcia, zmiana postawy ciała, ból kręgosłupa, migreny, nadmierne napięcie mięśni dna miednicy, zrosty w okolicy blizny utrudniające kolejne cięcia cesarskie, ból lub dyskomfort podczas aktywności fizycznej.
W wyniku naturalnego procesu gojenia rany, uszkodzona uprzednio w trakcie cięcia cesarskiego skóra właściwa zastępowana jest tkanką łączną. W trakcie gojenia mają miejsce zarówno procesy anaboliczne (rozpad nadmiernego kolagenu) jak i kataboliczne (powstawanie włókien kolagenowych).
Proces ten trawa nawet do 2 lat od operacji, a tempo gojenia się tkanek jest różne. Zależy od wielu czynników między innymi od indywidualnych predyspozycji, sposobu postępowania z blizną oraz od stylu życia jaki prowadzi kobieta, włączając w to zarówno dietę jak i ilość i rodzaj aktywności fizycznej.
Wyróżniono 3 etapy formowania blizny:
- Faza zapalna trwająca od 2 do 7 dni od operacji.
- Faza rozrostu i angiogenezy (proces tworzenia się naczyń krwionośnych z już istniejących) trwa do 6 – 8 tygodni od operacji.
- Faza modelowania (przebudowy) może trwać od 6 miesięcy do nawet 2 lat od operacji.
Postępowanie fizjoterapeutyczne dobierane jest adekwatnie do etapu formowania się blizny.
Po tygodniu prawidłowo przebiegającego procesu gojenia rany, wytrzymałość w miejscu tworzenia się blizny to 3% zdrowej skóry, po 3 tygodniach 20%, a po 3 miesiącach od cięcia 80%. Jest to maksimum wytrzymałości jaką może osiągnąć blizna.
W diagnostyce blizny bierze się pod uwagę jej wygląd oraz ruchomość względem tkanek niżej leżących. Ocena ruchomości polega na ułożeniu opuszek palców lub całej dłoni bezpośrednio na bliźnie lub w jej okolicy i przesuwaniu jej w każdym kierunku w poszukiwaniu dysfunkcji.
Pierwsza faza gojenia blizny – zapalna
W pierwszej fazie gojenia blizny nie powinno się jej mobilizować samodzielnie. Nieumiejętna praca z blizną w tym czasie może skutkować rozejściem się rany i utrudniać gojenie. Fizjoterapeuta może w tym czasie wykonać pracę manualną z okolicznymi tkankami oraz drenaż limfatyczny kończyn dolnych, brzucha. Celem takiego działania jest zmniejszenie obrzęku pooperacyjnego oraz usprawnienie krążenia krwi i limfy. Zalecana częstotliwość terapii w tej fazie to 1-2 razy w tygodniu.
Pierwsza faza gojenia blizny to czas, w którym kobieta powinna nieco zwolnić tempo. W tym czasie najważniejszy jest odpoczynek, zachowanie ostrożności podczas wstawania z łóżka czy krzesła, unikanie siadania w głębokich, zapadających się fotelach, dbałość o opatrunek i wietrzenie rany (dobrze, żeby był suchy, a jeżeli się zmoczy podczas kąpieli należy go zmienić na nowy), ważne jest także zakładanie bielizny, która nie uciska miejsca nacięcia. Warto wspomnieć, że podczas kaszlu czy kichania, kobieta może zabezpieczać bliznę i zbliżać brzegi rany do siebie.
Druga faza gojenia blizny – rozrostu
Druga faza formowania blizny to najważniejszy czas dla gojącej się rany z punktu widzenia fizjoterapii. Bezpośrednią pracę z blizną w gabinecie zaleca się rozpocząć 4-5 tygodni od cięcia cesarskiego– czyli wtedy gdy rana na skórze jest całkowicie zagojona. Do tego czasu fizjoterapeuta skupia się na pracy pośredniej z blizną- poprzez pracę na okolicznych tkankach.
Działania, które wpływają na prawidłowy proces formowania się blizny to:
- manualna mobilizacja blizny,
- utrzymywanie prawidłowej postawy ciała
- odpowiednio dobrane ćwiczenia.
Celem takiego postępowania jest uelastycznienie blizny oraz przywrócenie ruchomości okolicznym tkankom. W tym okresie wprowadza się także autoterapię blizny. Fizjoterapeuta po przeprowadzeniu badania będzie mógł poinstruować pacjentkę, w jaki sposób samodzielnie pracować z blizną. W sytuacji, gdy nie ma możliwości konsultacji z fizjoterapeutą, należy wstrzymać się z autoterapią do osiągnięcia pełnej wytrzymałości przez bliznę czyli do 12 tygodnia od cięcia.
Prawidłowe odczucia podczas mobilizacji to kłucie, ciągnięcie, swędzenie lub delikatny ból miejsca mobilizacji, który nie nasila się w jej trakcie.
Autoterapia
Autoterapia wykonywana jest w dwóch pozycjach. Pierwsza to leżenie na plecach z prostymi nogami. Głowa leży na poduszce- ważne, żeby mięśnie brzucha były rozluźnione w trakcie automobilizacji. Ułóż palce obu rąk bezpośrednio na bliźnie i z lekkim naciskiem wykonuj powoli ruch rozciągania tkanek do góry do dołu i do boków-przez całą długość blizny.
Następnie wróć do początku blizny i tak samo ułożonymi palcami wykonaj 3 krążenia w jedną i w drugą stronę- miejsce w miejsce przez całą bliznę. Przedostatni chwyt to „przełamywanie” blizny- kciuk prawej ręki ułóż pod blizną, kciuk lewej ręki nad blizną i wykonaj ruch przełamywania(kciuki pracują w przeciwnych kierunkach)- powtórz na całej długości blizny.
Ostatni chwyt to unoszenie tkanki nad i pod blizną do góry. Całość mobilizacji powtórz leżąc z ugiętymi nogami. Wówczas palce obu dłoni ułóż na sobie i zastosuj nieco większy nacisk w głąb tkanek.
Trzecia faza modelowania
Podczas trzeciej fazy formowania się blizny w dalszym ciągu można rozpocząć lub kontynuować pracę z blizną, jeśli ona tego wymaga. Na tym etapie można użyć większej siły podczas mobilizacji, ze względu na to, że blizna osiągnęła już pełną wytrzymałość (po 3 miesiącach od cięcia blizna osiąga wytrzymałość, która równa się 80% wytrzymałości zdrowej skóry).
Jakie problemy powoduje niemobilizowana blizna?
Praktyka w gabinecie pokazuje, że najczęstsze problemy to ból i ciągnięcie w okolicy cięcia, zaburzenia postawy ciała i ból od lędźwiowego odcinka kręgosłupa, migreny, nadmierne napięcie mięśni dna miednicy, zrosty w okolicy blizny utrudniające kolejne cięcia cesarskie, dyskomfort podczas aktywności fizycznej.
Niezależnie od tego czy kobieta jest świeżo po cięciu cesarskim czy minęło już od niego sporo czasu- warto zadbać o bliznę! Nie chodzi jedynie o efekt kosmetyczny, ale przede wszystkim o efekt funkcjonalny!
Artykuł pochodzi z nr 6 MAGAZYN FIZJOMED, wyd. Fundacja FIZJOMED
