Morsowanie – czyli sposób na hartowanie organizmu

Wszystko o morosowaniu i hartowaniu organizmu

W dzisiejszych czasach coraz więcej ludzi zmaga się z częstymi zachorowaniami i powracającymi infekcjami. Wpływ na to w znaczący sposób ma styl życia. Stres, ciągły pośpiech, brak ruchu, nieprawidłowa dieta, a także przebywanie całymi dniami w zamkniętych pomieszczeniach sprawia, że organizm staje się zmęczony, osłabiony i dużo bardziej podatny na zachorowania.

Ponadto udogodnienia takie jak klimatyzacja czy specjalna termiczna odzież powodują, że organizm przyzwyczaja się do stałych temperatur i przestaje być odporny na zmienne warunki środowiska. U większości ludzi nawet niewielkie wahania temperatury powodują przeziębienia, katar, grypę czy anginę. W wyniku dzisiejszego trybu życia człowiek staje się nadwrażliwy i bardziej podatny na wszelkiego rodzaju bakterie i wirusy. Wpływa to negatywnie na funkcjonowanie człowieka ograniczając jego wydolność fizyczną, psychiczną i metaboliczną. Ponadto w wyniku różnych infekcji od młodych lat przepisywane są antybiotyki. Badacze twierdzą, że wiele bakterii zdążyło już wytworzyć na nie odporność, a WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) ostrzega, iż antybiotyki przestają działać i niegroźne dotąd infekcje mogą stać się bardzo niebezpieczne. Należy zatem szukać naturalnych sposobów obrony organizmu przed takim stanem rzeczy. Z tego powodu coraz większego znaczenia nabiera proces hartowania organizmu.

Hartowaniem organizmu nazywane są różnorodne działania podejmowane w celu wszechstronnego i psychosomatycznego wzmacniania człowieka. Słońce, woda i powietrze – to naturalne elementy przyrody wykorzystywane jako środki hartujące organizm. Często wykorzystuje się bardzo niskie lub bardzo wysokie temperatury, które w intensywny sposób pobudzają ośrodek termoregulacji zapewniając homeostazę organizmu, a w dłuższej perspektywie odporność i zdrowie.

Termoregulacja

Człowiek jest jednym z przedstawicieli organizmów stałocieplnych. W związku z tym jednym z najistotniejszych i najlepiej regulowanych parametrów w ciele jest jego stała temperatura wewnętrzna. Temperatura części zewnętrznej ciała, do której należą dystalne części kończyn oraz skóra wraz z warstwą tłuszczową na całym ciele, waha się zwykle miedzy 4 a 20oC, podczas gdy temperatura krwi przepływająca przez serce wynosi około 37oC i waha się jedynie nieznacznie. Jest to możliwe dzięki działaniu złożonych mechanizmów termoregulacji. Stałość temperatury wewnętrznej organizmu umożliwia prawidłowy przebieg procesów fizjologicznych człowieka.

Wystawianie organizmu na działanie ciepła lub zimna w sposób powtarzalny lub stały powoduje psychiczne przyzwyczajenie (habituacja), a następnie zauważalne są korzystne zmiany w fizjologii, dzięki którym poszerzają się granice tolerancji na działanie zmiennego otoczenia termicznego.

Wpływ zimna na organizm

Ekspozycja organizmu na zimno powoduje w pierwszej fazie aktywację współczulnego układu nerwowego. Następuje przyspieszenie przewodnictwa nerwowego, zwiększenie napięcia mięśni oraz skurcz naczyń krwionośnych skóry, który powoduje zmniejszony przepływ krwi (niedokrwienie) ograniczając utratę ciepła. Objawia się to zblednięciem skóry w miejscu działania zimna. Niska temperatura powoduje również wzrost lepkości krwi oraz stopniowe obniżanie temperatury skóry i mięśni. Następuje zmniejszenie przemiany materii, wzrost krążenia centralnego oraz podwyższenie progu bólowego.

Jeśli działanie zimna jest długotrwałe lub bardzo intensywne dochodzi do pobudzenia przeciwstawnego układu nerwowego – układu przywspółczulnego dzięki któremu obniża się napięcie mięśniowe, zwalnia przewodnictwo czuciowe i następuje powolny wzrost temperatury oziębionych tkanek. Następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych i silne przekrwienie tkanek (rumień). Zimno aktywuje również tzw. termogenezę drżeniową, czyli mimowolne drżenie mięśni, które wytwarza duże ilości ciepła, znacznie większe niż podczas wykonywania ruchów dowolnych. Występuje także pobudzenie układu hormonalnego, w wyniku czego zostaje uwalniana noradrenalina, adrenalina, glukagon i trójjodotyronina. Wydzielane hormony powodują zwiększenie przemiany materii i tym samym wzrost wytwarzania energii cieplnej.

Morsowanie

Zażywanie kąpieli w zimnych wodach w okresie jesienno-zimowym nazywane jest morsowaniem. Ta forma rekreacji nie tylko jest zdrowa ale dodatkowo nie wymaga ani dużo czasu, ani nakładu finansowego. Dla niektórych morsowanie staje się nawet stylem życia. Ostatnimi czasy rośnie liczba zwolenników kąpieli w lodowatej wodzie zarówno w Polsce jak i na świecie.

Podstawową różnicą występującą między zimnymi kąpielami wodnymi, a powietrznymi jest to, że woda przewodzi ciepło ok. 25 razy szybciej, niż powietrze, co oznacza, że organizm dużo szybciej wychładza się w wodzie. Co ciekawe ciało ludzkie posiada w sobie tak dużo ciepła i takie możliwości termoregulacji, że niezależnie od tego jak zimna jest woda, niemożliwym jest wystąpienie hipotermii przed upływem 30 minut. Zatem przebywając w lodowatej wodzie nie dłużej, niż pół godziny nie ma niebezpieczeństwa utraty życia z wychłodzenia.

Metodyka morsowania

Zanim zdecydujemy się na kąpiel w lodowatej wodzie warto zacząć od zimnych pryszniców, by przyzwyczajać organizm do zimna. Początkowo może to być polewanie się zimną wodą na koniec kąpieli, po czym stopniowo wydłużamy stanie pod zimnym prysznicem do 2 minut.

Samo morsowanie warto zacząć już w okresie jesiennym wtedy, gdy woda i temperatura powietrza nie jest jeszcze bardzo niska. Przed każdym wejściem do wody obowiązkowa jest energiczna rozgrzewka, która pobudzi krążenie i rozgrzeje mięśnie. Zwykle jest to bieg, a po nim ćwiczenia rozciągające przysiady, pajacyki i inne. Bezpośrednio po rozgrzewce, gdy jest nam już ciepło należy rozebrać się do stroju kąpielowego i zanurzyć (się ) w wodzie po szyję. Można pływać lub energicznie się ruszać. Po kąpieli należy wytrzeć się do sucha. Można wykonać jeszcze kilka ćwiczeń rozgrzewających lub masaż całego ciała rozcierając kończyny w stronę serca. Następnie należy szybko założyć suche i ciepłe ubranie oraz napić się gorącego napoju. Po powrocie do domu warto wziąć gorący, rozgrzewający prysznic.

pozytywny wpływ morsowania

Przy pierwszym wejściu kąpiel powinna trwać ok 30 sekund, żeby przyzwyczaić organizm do nowego stresora. Staramy się, by każda kolejna kąpiel była nieco dłuższa tak, by ostateczny czas jednorazowej kąpieli w lodowatej wodzie wynosił 3-5 minut. By uzyskać efekt hartowania w najzimniejszych miesiącach należy morsować przynajmniej raz w tygodniu, choć najlepsze efekty można osiągnąć morsując 3 razy w tygodniu. Bezwzględnie zabronione jest zanurzanie się w lodowatej wodzie dwa razy w ciągu jednego dnia.

Morsy, które zaczynają przygodę z lodowymi kąpielami mogą nie zanurzać dłoni i zostawić sobie założone rękawiczki oraz czapkę na głowie. Można też założyć buty piankowe, gdyż wiadomo że dystalne części ciała marzną najbardziej. Dzięki temu łatwiej będzie pozostać dłużej w wodzie.

Należy pamiętać, by pewną ostrożność w zażywaniu zimnych kąpieli zachowały osoby bardzo młode, anemiczne, blade, wychudzone i zbyt nerwowe. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku osób z dolegli¬wościami reumatycznymi, wrodzonymi wadami serca, chorobami nerek i innymi przeciwwskazaniami określonymi przez lekarza. Bezwzględnymi przeciwwskazaniami są przeziębienia, katar czy grypa. W czasie choroby należy zupełnie zrezygnować z hartowania organizmu.

Korzyści z morsowania

Korzyści wynikające z morsowania są bardzo duże. Do pozytywnych efektów należy stymulacja aktywności układu immunologicznego, powodująca wzrost ilości limfocytów, monocytów oraz wzrost aktywności interleukiny-6. Dowiedziono również, że zabiegi te korzystnie wpływają na stres oksydacyjny organizmu wydłużając jego młodość. W literaturze mówi się o aklimatyzacji do zimna i mniejszej na nie podatności. Usprawnia się termogeneza, przystosowanie układu krążenia, a także zwiększa się obrona przed działaniem wolnych rodników tlenowych. Zimno to także środek przeciwbólowy, wpływa na poprawę nastroju, jak również znosi uczucie zmęczenia. Morsowanie to także styl życia, forma spędzania wolnego czasu i dobry humor zachowany przez cały okres zimowy.

W Polsce odbywają się cykliczne spotkania, podczas których różne grupy morsów zażywają wspólnych kąpieli w lodowatych wodach. W Krakowie spotkania takie odbywają się na Bagrach w każdą niedzielę o godzinie 12 w południe i są organizowane przez Krakowski Klub Morsów „Kaloryfer”. Jest to świetna okazja, by odważyć się na pierwszą kąpiel w grupie, poznać nowych ludzi i zainspirować nową pasją.

Podsumowując
W myśl powiedzenia „lepiej zapobiegać, niż leczyć” coraz większego znaczenia nabiera proces hartowania organizmu. Hartować powinni się wszyscy niezależnie od wieku. Dotyczy to przede wszystkim sportowców, u których przemęczenie i przetrenowanie powoduje spadek wydolności układu odpornościowego, a hartowanie zwiększa ich wydolność i wytrzymałość oraz przyspiesza regenerację. Równie mocno dotyczy to osób przepracowanych, żyjących w ciągłym stresie i pośpiechu, u których układ nerwowy jest przeciążony, a układ immunologiczny osłabiony.

Regularne hartowanie prowadzi do pozytywnych zmian zachodzących w organizmie, które przede wszystkim wiążą się z:

  • polepszeniem funkcjonowania poszczególnych układów fizjologicznych oraz narządów,
  • uodpornieniem przeciw chorobom, głównie z grupy przeziębieniowej,
  • adaptacją organizmu do znacznych wahań pogodowych,
  • podniesieniem gotowości i wydolności organizmu do pracy,
  • przystosowaniem psychicznym, uodpornieniem się na niewygody i trudy.
  • Polepszeniem samopoczucia

Należy dodać, że najskuteczniejsze hartowanie organizmu ma miejsce wtedy, gdy połączone jest z systematycznymi treningami sportowymi, prawidłowym odżywianiem się, nieuleganiem nałogom oraz zachowaniem pogody ducha.

Tekst Katarzyna Proficz (student osteopatii, fizjoterapeutka)
Artykuł pochodzi z nr 5 MAGAZYN FIZJOMED, wyd. Fundacja FIZJOMED

Piśmiennictwo:

  1. Cichoń D., D. I. S. J., 2010. Wybrane zagadnienia z termoterapii. Jelenia Góra: Kolegium Karkonoskie.
  2. Traczyk, W., 1989. Termoregulacja. W: Fizjologia człowieka w zarysie. Warszawa: Państwowy zakład wydawnictw Lekarskich, s. 221-223.
  3. Komfort cieplny człowieka, http://www.eszkola-wielkopolska.pl/eszkola/projekty/liceum4-ostrowwlkp/komfort_cieplny_czlowieka/att/Komfort_cieplny_cz__owieka_wg_lekarza.pdf,
  4. Szczypiór K., P. A. K. J. G. K. S. B., 2010. Badanie wpływu krioterapii zmrożonymi okładami żelowymi i diatermii mikrofalowej na pobudliwość nerwu pośrodkowego. Rehabilitacja w praktyce, Issue 2, s. 36-41
  5. Wesołowski R., G. M. W. A. M.-K. C. J. A., 2013. Oddziaływanie zimna na organizm człowieka – morsowanie jako forma rekreacji ruchowej. Wiosna młodych fizjoterapeutów, s. 39-49
  6. Kuciuba-Uściłko, H., 2006. Termoregulacja. W: J. Górski, red. Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 412-422
  7. Rataj, K., 2006. Hartujmy się!. Nasz Biuletyn, Issue 1(50), s. 7
  8. Lubkowska, A., 2012. Cryotherapy: Physiological Considerations and Applications to Physical Therapy. W: Physical Therapy Perspectives in the 21th Century – Challenges and Possibilities, s. 155-176.
  9. Jonak A., S. A., 2009. Krioterapia w odnowie biologicznej sportowców – przegląd badań. Acta Bio-Optica et Informatica Medica, 4(15), s. 319-321.

Related Posts

1 Response

Zostaw Komentarz

KIEDY MARTWIĆ SIĘ ŻE DZIECKO MAŁO JE

POLECANE ARTYKUŁY

Magazyn Fundacji Fizjomed

magazyn-rehabilitacja-fizjomed-nr5